De kwetsbaarheid van New Wine

De laatste week van onze vakantie brachten we door op het festivalterrein van Walibi, midden tussen de duizenden andere bezoekers van de zomerconferentie van New Wine. Hartverwarmend als het gaat om het onderlinge contact, maar regelmatig overviel me daar toch ook een gevoel van verlegenheid.


Ik ben nl. opgegroeid binnen de Vrijgemaakt Gereformeerde Kerken. Als dat wel eens ter sprake komt -ik ben inmiddels ex-vrijgemaakt- wil men nogal eens meelevend reageren met de vraag: 'Zo en hoe heb je dat ervaren? Want voor velen is de vrijgemaakte kerk nog altijd de kerk waar men van mening is dat men 'de enige ware kerk is.' En men kan zich niet voorstellen dat je in zo'n klimaat zonder kleerscheuren opgroeit.
Nou ja, ik vond het nogal meevallen. Mijn ouders zijn milde mensen, die dat 'enige ware' nu niet aldoor liepen te benadrukken. Verder zijn er maar weinig vrijgemaakten die ik daar heel zwart-wit over heb horen spreken. Ze waren er wel, maar dat waren toch de uitzonderingen. Zoals je in iedere groep wel uitersten kunt horen.
Maar al werd het dan allemaal wat milder geformuleerd, men was toch wel degelijk van mening dat je maar het beste vrijgemaakt kon zijn: er waren eigenlijk geen kerken die de vergelijking met 'onze kerk' konden doorstaan. Praktisch functioneerde dat ook zo: de vrijgemaakten leefden vanuit het principe dat je daarom maar het beste met eigen volk kon omgaan. Je kerkt niet alleen samen, als je de keus hebt leef je ook met elkaar. Dus kwamen er 'eigen' vrijgemaakte scholen, een 'eigen' krant en nog een hele rits andere 'eigen' organisaties tot de GTCC (de Gereformeerde Tour en Caravanclub aan toe) om vertrouwd samen op vakantie te kunnen.
Natuurlijk was niet iedereen van alles lid, maar het bezoek van vrijgemaakte scholen, een abonnement op het Nederlands Dagblad en het lidmaatschap van de eigen politieke partij (het GPV) waren toch redelijk vanzelfsprekend onder meelevende vrijgemaakten.

Wanneer je binnen zo'n gemeenschap opgroeit, heb je natuurlijk wel eens je vragen bij de gangbare mening. Maar het 'gelijk van de groep' weegt zwaar. En daarmee bedoel ik echt niet dat er sprake zou zijn van een soort groepsterreur (al is dat ook wel voorgekomen), maar wat 'men vindt' heeft wel degelijk invloed op je. Je oriënteert je immers op de groep waarbij je hoort en al heb je zo je vragen, je geeft ze je vertrouwen. Al kun je het niet altijd direct volgen, 'ze zullen dit toch niet zomaar beweren!'. Als jongere vermoed je bij je vooraanstaande kerkgenoten een hoop levenservaring en het inzicht in de Bijbel dat je zelf nog zo mist. Velen zijn je lief en dierbaar en je neemt hun overtuigingen daarom al serieus.

Toen ik in de jaren tachtig theologie ging studeren in Kampen was dit 'vrijgemaakte denken' nog zo vanzelfsprekend dat er eigenlijk weinig aandacht aan besteed werd. We zijn toch immers gereformeerd!", heb ik iemand wel eens horen zeggen. Het gold kennelijk als het vanzelfsprekende gelijk van de vrijgemaakt gereformeerden.

Toen ik in de jaren negentig afstudeerde was dit denken zo veranderd, dat één van de jongere hoogleraren me op mijn vraag ernaar 'of the record' toevertrouwde dat "het 'ware-kerk-denken' natuurlijk een denkfout is." Het kan verkeren!

Het heeft me getroffen hoe binnen de vrijgemaakte kerken het denkklimaat ineens veranderde. Wat men ons jongeren jarenlang als het min of meer vanzelfsprekende, vrijgemaakte, principiële, gelijk voorleefde, was ineens 'natuurlijk niet zo'. Het klonk bijna een beetje als: 'dat was natuurlijk nooit zo geweest'. Het staat mij niet voor geest dat men in het openbaar echt afscheid genomen heeft van het oude vrijgemaakte denken, eerder dat men nog eens 'uitlegde' hoe 'dit natuurlijk nooit zo geweest was.': een nieuwe groepscultuur met een nieuw eigen gelijk. (Maar het kan zijn dat ik het officiële afscheid van het oude vrijgemaakte denken gemist heb!).
Feit is dat sinds de tweede helft van de jaren negentig de meeste exclusief vrijgemaakte organisaties in een rap tempo begonnen te verdwijnen, vrijwel alleen het vrijgemaakte onderwijs is nu nog over.
In de jaren daarna heb ik nog vaak gemerkt hoe de mensen op het grondvlak van de kerk nog onversneden vrijgemaakt dachten en er ook vanzelfsprekend vanuit gingen dat ik er ook wel zo over zou denken.  Dat moest natuurlijk wel spanning gaan opleveren.

Hoewel sommige veranderingen ten goede zijn heeft, de wijze waarop dit gebeurde heeft  mijn vertrouwen in een strak geleide groepscultuur flink aangetast. Zeker in  'de vanzelfsprekendheden' binnen een groep. Hoe vanzelfsprekend zijn onze opvattingen eigenlijk? Gods Woord is betrouwbaar, maar wij mensen zijn dat veel minder. Zoals Jeremia schreef: 9 Niets is zo onbetrouwbaar als het hart, onverbeterlijk is het, wie zal het kennen? (Jer 17:9 NBV). Wij lezen in de Bijbel al snel het eigen gelijk terug. Dat geldt voor mij en ook voor de andere bijbellezers. We kunnen dus maar beter met elkaar in gesprek blijven. En dat is precies de bedoeling van deze Wieblog.

Want in charismatische kringen treft me opnieuw de groepscultuur. We doen nieuwe dingen omdat zoveel anderen er enthousiast over zijn en ze ook doen. En als iedereen het doet moet je sterk zijn om daar niet in mee te gaan. Zo zie ik onder bezoekers van de New Wine samenkomsten steeds meer handen de lucht in gaan en steeds meer mensen dansend, springend en klappend een feestje vieren op het ritme van de band. Waarom? Omdat iedereen het doet of uit overtuiging? Heb je dan bezwaar tegen die handen? Nee, maar ik ben ook nog niet overtuigd van de noodzaak! En het dansen, springen en klappen? Tsja 't kan natuurlijk, maar waarom doen we het zo? Het doet me bij tijden ook wel sterk denken aan de sfeer op één of ander 'dancefestival' en daar kan ook een heel ander levensgevoel in meekomen?
Er is wel beeld, maar niet altijd ondertiteling.

Feit is dat als iedereen het doet, zo ontdek ik weer, de groepscultuur- hoe vriendelijk ook- zwaar weegt.

Je wil alleen al het feest van al die lieve mensen om je heen niet verstoren.
Overigens, de eerlijkheid gebied me te schrijven:  New Wine is mildcharismatisch: men claimt je niet, maar laat je de vrijheid. Hoewel, de uitnodiging dringend kan zijn. Het risico is dus niet denkbeeldig dat je er in laat meeslepen. Je wil de ervaringen en getuigenissen van die anderen serieus nemen. Het zijn toch je broers en zussen in de Heer! Aardige mensen en intens met hun geloof bezig!
En dat wordt natuurlijk nog serieuzer als het gaat om gebedsgenezing en profeteren. Men probeert je goed uit te leggen waarom men deze overtuiging heeft, maar men is naar mijn overtuiging vervolgens wel erg vlot  met de uitnodiging om het 'maar gewoon te gaan doen'. Het is voor mij echt de vraag of je zo met God mag omgaan! Maar het zijn diezelfde aardige, gelovige, mensen die het je vragen.
Maar mijn vraag blijft: ga je er in mee omdat je er zelf van overtuigd bent geraakt of ga je mee met de groep?
Want de druk van de groep - misschien wel juist van een heel fijne groep mensen- moet je niet onderschatten.
De setting waarin dit denken wordt aangeboden - de groep- maakt het geheel wel kwetsbaar.
Want al ben ik overtuigd van de goede bedoelingen van New Wine, ik ben nog niet overtuigd dat sommige New Wine praktijk ook een noodzakelijk uitvloeisel van het bijbelse gedachtengoed is.
Maar daarover een volgende keer meer.